Η «ιθύνουσα τάξη» - του Αλέξη Παπαχελά

Ζητάμε πολλές φορές πάρα πολλά από τον απλό κόσμο και παραπονούμαστε για το «επίπεδο» της χώρας. Για να αναρωτηθούμε, όμως, πόσο εντάξει είναι η –όποια– «ιθύνουσα τάξη» με τις υποχρεώσεις της. Ποιος είναι ο ορισμός της ιθύνουσας τάξης, θα ρωτήσετε. Υποτίθεται ότι είναι μια ομάδα «χορτασμένων» πολιτών, οι οποίοι έχουν αίσθηση ευθύνης απέναντι στην πατρίδα τους, σκέπτονται και αποφασίζουν με βάση πιο μακροπρόθεσμους στόχους και συμπεριφέρονται με βάση θεμελιώδεις αξίες και όχι το άμεσο συμφέρον τους.
Δεν υπάρχει σοβαρή δυτική χώρα χωρίς τέτοιο «έρμα» στο σύστημά της.

Στην Ελλάδα αυτή η τάξη φοβήθηκε με το που έσκασε μύτη στον ορίζοντα το τσουνάμι του λαϊκισμού μετά τη Μεταπολίτευση. Κρύφτηκε για να περάσει η λαίλαπα, αλλά στη διαδρομή κατεστράφησαν πολλοί από τους θεσμούς που την εκπροσωπούσαν. Τα παραδείγματα πολλά: οι σύνδεσμοι οι... οποίοι εκπροσωπούν τον ιδιωτικό τομέα που ζουν στο χθες και δεν εκφράζουν το δυναμικό κομμάτι της οικονομίας, το πάλαι ποτέ κορυφαίο σχολειό της ιθύνουσας τάξης που έγινε κέντρο ρουσφετιών για τα παιδιά τραγουδιστών ή ποδοσφαιριστών, μια πανεπιστημιακή ελίτ που δεν έχει τίποτα να επιδείξει από πλευράς πραγματικού έργου και ανέχθηκε τα πάντα προκειμένου να έχει λίγη εξουσία. Υπήρχαν βεβαίως εξαιρέσεις, οι περισσότερες αθόρυβες, που βοήθησαν τον τόπο με διάφορους τρόπους. Αποτελούσαν όμως εξαιρέσεις χαμένες μέσα σε μια κιτς ατμόσφαιρα νεοπλουτισμού, επίδειξης δύναμης και ασυναρτησίας. Η ιθύνουσα τάξη κερδίζει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας όταν επιβάλλει στον εαυτό της τους αυστηρούς κανόνες που ευαγγελίζεται, όταν π.χ. δείχνει εμπράκτως ότι «μερικά πράγματα δεν αγοράζονται, τελεία και παύλα» και όταν ξέρουν όλοι πως δεν εκβιάζει και δεν εκβιάζεται. Οταν όμως συμπαρασύρεται από τους πειρατές και τους απατεώνες, χάνει την υπόστασή της και γίνεται συνένοχη ή, όπως θα έλεγαν παλαιότερα, «δεν δικαιούται διά να ομιλεί».

Για πολλά χρόνια άλλωστε, τα μέλη της εν λόγω τάξης σνόμπαραν την πολιτική και αδιαφορούσαν για τα εγκλήματα που γίνονταν στον τόπο. Αφηναν τους πειρατές και τις παρέες της Μυκόνου να ληστεύουν τον τόπο και έλεγαν «μωρέ τη δουλειά μου να κάνω και άσ’ τους αυτούς...». Τώρα όμως τα ψέματα τέλειωσαν και νιώθουν ότι παίρνει φωτιά και το δικό τους σπίτι. Ακόμη και οι πειρατές του χθες, ή τα παιδιά τους, αντιλαμβάνονται ότι μια χώρα χωρίς θεσμούς και σαφές πλαίσιο για το τι επιτρέπεται και τι όχι δεν μπορεί να επιβιώσει.

Δεν ξέρω αν αυτή την ώρα τη δύσκολη θα βρεθεί η ομάδα των ανθρώπων που έχουν τη διάθεση, τα κότσια και το όραμα να προσφέρουν στον τόπο μια αίσθηση κατεύθυνσης και να εμπνεύσουν αυτόν τον λαό. Αυτό που με τρομάζει πάντως είναι ότι ο πιο βαθύς και υπεραπλουστευτικός λαϊκισμός εκφράσθηκε πρωτίστως από ανθρώπους που ήταν τα απόλυτα προϊόντα της ελληνικής ιθύνουσας τάξης και από τους οποίους περίμενε κανείς ότι θα έκαναν το ανάποδο, θα ανέβαζαν τον πήχυ, δεν θα τον κατέβαζαν για να φτάσουν τους άλλους. Για εμάς παραμένει παράδειγμα αυτό που έκανε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Ηταν ο «επαρχιώτης» από τις Σέρρες που ταρακούνησε το παρακμιακό κατεστημένο της εποχής του, περιστοιχίσθηκε από ό,τι καλύτερο διέθετε η χώρα χωρίς κόμπλεξ ή ανασφάλεια (για θυμηθείτε Παπαληγούρα, Ράλλη, Αβέρωφ, Τσάτσο, Τρυπάνη...) και πήγε τη χώρα μπροστά ανεβάζοντας τον πήχυ!

kathimerini.gr